Nha Khoa AVA

Nấm lưỡi hay đẹn trăng, tưa lưỡi là bệnh hay gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Bệnh do nấm Candida Albicans gây nên. Đây là một loại nấm men cơ hội, goi là cơ hội vì bình thường chúng sống "yên lặng" trong cơ thể, chỉ bắt đầu sinh sôi nhanh chóng và gây bệnh khi:

- Trẻ vệ sinh răng miệng không tốt (Trẻ nhỏ: không uống nước tráng miệng sau khi bú hoặc ăn bột xong. Ở trẻ lớn: không đánh răng sau khi ăn, hay ăn ngọt, ăn đêm.)

- Hay sức đề kháng kém (trẻ bị HIV, ung thư, ..)

- Sử dụng corticoid đường hít (trẻ hen suyễn), thuốc độc tế bào (ung thư), kháng sinh phổ rộng.

Bệnh bắt đầu là những chấm trắng nhỏ giống như cặn sữa, sau đó lan rộng thành mảng trắng trên mặt lưỡi. Nếu để lâu, nấm sẽ ăn loang khắp lưỡi, làm mất vị giác, khiến trẻ biếng ăn, đau đớn, khó bú, bỏ bú và quấy khóc. Nếu nấm mọc dày có thể lan xuống dạ dày, vào đường thở gây viêm phổi, tiêu chảy... rất nguy hiểm.

Các thuốc chữa nấm lưỡi

NYSTATIN

Nystatin là thuốc kháng nấm tác dụng rất tốt trên Candida albicans. Nystatin hầu như không độc ở tất cả các lứa tuổi kể cả trẻ nhỏ suy yếu và ngay cả khi dùng kéo dài vì thuốc không đi vào máu và ta chỉ dùng rơ ở miệng (trừ những trẻ mẫn cảm với candidin, có thể bị dị ứng do tiêu diệt đột ngột nấm Candida làm giải phóng nhiều candidin, khi xảy ra phải ngừng nystatin ngay).

Tuy vậy thuốc vẫn gây ra một số tác dụng phụ như: buồn nôn, nôn, tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa nhất là khi sử dụng liều quá cao (5 triệu đơn vị một ngày).

Liều lượng

100.000 đơn vị/lần, 4 lần một ngày, thường đều trị trong 7 ngày. Hay dùng cho trẻ dưới dạng: viên bao đường (Nystatine 500.000 đơn vị). Chỉ pha thuốc đủ dùng cho 1 lần, lấy một phần năm viên thuốc pha với 1mL nước muối sinh lý (Nacl 9 O/OO) hoặc nước nấu chín để nguội rồi dùng gạc sạch quấn quanh ngón tay trỏ rơ lưỡi và nơi có nấm mọc. MICONAZOLE

Miconazol là thuốc imidazol tổng hợp có tác dụng chống nhiều loại nấm trong đó có Candida albicans. Miconazol dùng bôi tại chỗ dưới dạng gel rơ miệng nồng độ 2% (24 mg/mL hay 20mg/g), hiệu quả khỏi 80 - 90%. Không dùng thuốc này khi trẻ bị dị ứng với miconazol, trẻ có bệnh về gan, trẻ không thể nuốt.

Khi dùng, thuốc có thể gây rối loạn tiêu hóa như buồn nôn, nôn hoặc đôi khi tiêu chảy, viêm gan, mẫn ngứa, hội chứng Stevens-Johnson. Mặc dù dùng tại chỗ nhưng vẫn có một lượng thuốc nhất định đi vào máu nên cần thận trọng khi trẻ đang dùng nhiều loại thuốc vì có thể xảy ra tương tác. Khi dùng ở trẻ sơ sinh & trẻ nhỏ, cần phải thận trọng để chắc chắn rằng gel không làm tắc nghẽn cổ họng do đó nên chia tổng liều hàng ngày thành những liều nhỏ hơn và theo dõi trẻ để tránh nghẹt thở.

Liều lượng

- Trẻ sơ sinh: 1mL gel, rơ 2 – 4 lần.

- Trẻ 1 tháng – 2 tuổi: 2,5 mL một lần, một ngày rơ 2 lần.

- Trẻ 2 – 6 tuổi: 5 mL một lần, một ngày rơ 2 lần.

- Trẻ 6 – 12 tuổi: 5 mL một lần, một ngày rơ 4 lần.

FLUCONAZOLE

• Thuốc có tác dụng ức chế sinh tổng hợp ergosterol của màng tế bào nấm. Cho trẻ uống fluconazole khi không thể rơ miệng cho trẻ bằng hai loại thuốc trên hoặc đã rơ rồi nhưng trẻ vẫn chưa hết bệnh.

ITRACONAZOLE

• Khi bệnh của trẻ vẫn không đáp ứng với việc điều trị với fluconazole, ta dùng đến itraconazole, đây là thành viên của nhóm triazol có hoạt phổ rộng kháng lại nhiều chủng nấm.

Lời khuyên:

- Không nên "cạy" những chấm trắng trên lưỡi trẻ vì sẽ gây chảy máu, dẫn đến nhiễm trùng.

- Không sử dụng mật ong rơ lưỡi cho trè dưới 12 tháng vì có thể gây ngộ độc botulism - độc tố của vi khuẩn clostridium botulinum. Trường hợp này ít xảy ra nhưng nếu nặng sẽ ảnh hưởng đến hệ thần kinh và có thể gây tử vong cho trẻ.

- Không nên cho trẻ bú hay ăn uống trong vòng 20 phút sau khi rơ miệng.

- Do bệnh dễ tái phát nên sau khi hết triệu chứng, vẫn phải tiếp tục rơ cho trẻ ít nhất 2 ngày, phải phối hợp vệ sinh răng miệng:

. Trẻ nhỏ: dùng gạc sạch thấm nước muối 9 O/OO lau lưỡi cho bé mỗi ngày, sau khi ăn cần được uống hoặc súc miệng bằng nước lọc.

. Trẻ lớn hơn thì dùng kem đánh răng dành riêng cho bé.

- Nếu sau 1 – 2 tuần điều trị trẻ vẫn còn triệu chứng, cần đến bác sĩ để khám lại.

Không tự ý sử dụng thuốc khi chưa có ý kiến bác sĩ và lưu ý tái khám sau mỗi đợt điều trị.

DS Nguyễn Thị Bích Nga-BVNĐ1